Kulturministerin Lina Mendoni nahm an der Konferenz „Die Entwicklungsdynamik des griechischen Kunsthandwerks: Vergangenheit, Gegenwart und Zukunft“ teil, die im Archäologischen Museum von Ioannina im Rahmen des Projekts „Vorbereitende Maßnahmen zur Umsetzung einer Modellstrategie für den Wiederaufbau, die Entwicklung und die Neudefinition des griechischen Kunsthandwerks“ des Kulturministeriums in Zusammenarbeit mit der Universität Thessalien stattfand.
Aktuell – In ihrer Rede erklärte die Ministerin: „In den Programmerklärungen von 2019 haben wir uns verpflichtet, die Förderung unseres immateriellen Kulturerbes sowohl institutionell als auch in enger Zusammenarbeit mit den lokalen Gemeinschaften, die die natürlichen Träger seines Schutzes und seiner Förderung sind, zu stärken und auszubauen. Immaterielles Kulturerbe ist kein abstrakter Begriff. Es verdichtet Identität, Traditionen, Werte und Erfahrungen, die unsere kulturelle Identität ausmachen. Seit 2019 haben wir die Nationale Liste des immateriellen Kulturerbes kontinuierlich gestärkt und streben methodisch und systematisch Einträge in die UNESCO-Welterbeliste an. 2022 haben wir einen neuen, erweiterten Rahmen institutionalisiert. Wir haben den Zentralrat für Immaterielles Kulturerbe, analog zum Zentralen Archäologischen Rat, geschaffen, um dem immateriellen Kulturerbe den notwendigen institutionellen Schutz zu gewähren. Auf diesem Weg sind wir auf das Handwerk gestoßen, da es direkt mit unserer immateriellen Tradition verbunden ist. Wir betrachten das Handwerk nicht als Museumsstück, als Überbleibsel unserer Traditionen, sondern als lebendige, schöpferische Kraft, die lokale Gemeinschaften stärken und als Entwicklungshebel wirken kann.“ Intelligenz steht nicht im Wettbewerb mit den traditionellen Künsten. Sie kann vielmehr als Werkzeug zu deren Stärkung dienen, und deshalb müssen wir sie nutzen.
Unsere Zusammenarbeit mit den drei akademischen Einrichtungen – den Universitäten von Thessalien, Westattika und Westmakedonien – war entscheidend für die Entwicklung des Pilotprogramms, das aus Mitteln des Wiederaufbaufonds finanziert wurde. Heutzutage genügt es nicht mehr, ein exzellenter Handwerker zu sein; Erfahrung ist ebenso wichtig. Wissenschaftliches Wissen ist unerlässlich. Die Beteiligung der Universitäten verleiht traditionellen Künsten Prestige, Dokumentation und dauerhaftes Überleben.
Die Stärkung lokaler Gemeinschaften trägt dazu bei, das demografische Problem in Epirus zu bewältigen. Junge Menschen – Frauen wie Männer – können in ihrer Heimat bleiben, Familien gründen und sich durch ihr Kunsthandwerk würdevoll ihren Lebensunterhalt verdienen. Handwerk ist Beruf, kreative Tätigkeit und zugleich ein Weg zu wirtschaftlicher Unabhängigkeit.
Für den Erfolg dieses Vorhabens ist Zusammenarbeit unerlässlich. Das Kulturministerium hat sich bereits mehrfach über seine eigentlichen Aufgaben hinaus für das Programm engagiert. Ich bin überzeugt, dass wir gemeinsam mit den Regionen eine Lösung finden werden, um dessen Fortführung zu gewährleisten. Nach Abschluss der Pilotphase müssen wir die gewonnenen Erfahrungen in den Nationalen Strategieplan für den Wiederaufbau und die Entwicklung des griechischen Kunsthandwerks einfließen lassen. Diesen müssen wir in Abstimmung mit den verschiedenen Ministerien erarbeiten und die nächste Phase institutionalisieren. Wir wollen, dass das Programm weitergeführt wird, wir haben den Willen dazu und wir müssen einen Weg finden, den Kunsthandwerkern die notwendigen Mittel zur Verfügung zu stellen.
Im Rahmen der Konferenz wurden der Strategische Plan für den Wiederaufbau und die Entwicklung des griechischen Kunsthandwerks, das Pilot-Bildungsprogramm des K.E.D.I.V.I.M. der drei Universitäten zur Entwicklung von Fertigkeiten im Bereich des Kunsthandwerks sowie die diachrone Entwicklungsdynamik des Kunsthandwerks und seine Rolle in der modernen Kreativwirtschaft vorgestellt.
An der Konferenz nahmen der Primas der Metropolie Ioannina, Pater Thomas Andreou, als Vertreter des Metropoliten, der Regionalgouverneur von Epirus, Alexandros Kahrimanis, die Bürgermeisterin von Metsovo, Maria-Christina Averoff, der stellvertretende Bürgermeister für Kultur der Stadt Ioannina, Minas Paschopoulos, der Vizerektor der Universität Ioannina, Xenophon Bitsikas, Elena Averoff, die Vizepräsidentin der Stiftung EGNATIA EPIRUS und ehemalige Präsidentin des Welthandwerksrats, Maria Anaxagora, die Leiterin des zypriotischen Handwerksdienstes im stellvertretenden Kulturministerium Zyperns, Nelli Tzimogianni, die Sondersekretärin des Verwaltungsrats des Internats Mekeion in Ioannina sowie Akademiker, Ausbilder und Auszubildende teil.
Anschließend besuchte Lina Mendoni die Weberei-Ausbildungsstätte des Mekeio-Internats in Ioannina. Dort sprach sie mit Ausbildern und Auszubildenden, sah sich deren Arbeiten an und informierte sich über den Fortschritt der Kurse und Workshops. Ein besonderer Höhepunkt war die Aufführung des Mythos von Arachne durch die Schüler der dritten Klasse der Arsakeio-Schule in Ioannina.
Die Kaloutsiani-Moschee ist fertiggestellt
Lina Mendoni besuchte in Begleitung des Gouverneurs der Region Epirus, Alexandros Kahrimanis, die Baustelle der Kaloutsiani-Moschee. Das Projekt mit einem Budget von 2.200.000 Euro wird von der Direktion für die Restaurierung byzantinischer und nachbyzantinischer Denkmäler des Kulturministeriums mit Mitteln aus dem Wiederaufbaufonds durchgeführt. Es umfasst die Wiederherstellung des Denkmals in seiner ursprünglichen Form sowie die Konservierung der Fresken, Holz- und Stuckelemente.
Wie der Kulturminister erklärte: „Die Zusammenarbeit des Kulturministeriums mit der Region Epirus und insbesondere mit dem Regionalgouverneur ist seit vielen Jahren hervorragend und trägt zu greifbaren Ergebnissen bei. Zahlreiche Denkmäler in ganz Epirus wurden, werden restauriert und dank der engen Zusammenarbeit zwischen der Region und dem Kulturministerium wieder der lokalen Bevölkerung übergeben. Der Fortschritt der Restaurierung der Kaloutsiani-Moschee ist beeindruckend. Das Projekt wird termingerecht und gemäß den Vorgaben des TAA-Finanzierungsprogramms bestmöglich abgeschlossen. Heute sehen wir das Denkmal fast fertiggestellt. Das Projekt wird abgeschlossen und der lokalen Bevölkerung zurückgegeben. Was ich sagen möchte – und das gilt für alle Projekte im urbanen Raum – ist, dass die Nachbarschaft, die Stadt, die Bürger – die oft leiden, wenn ein Denkmal in ihrer Nachbarschaft nicht in bestmöglichem Zustand ist – das Recht haben, es restauriert zu genießen. Das Gebiet gewinnt dadurch automatisch an Wert. Und das ist besonders wichtig, denn das Beharren der Anwohner auf der Restaurierung dieses besonderen Denkmals zeigt ihre Liebe zu diesem Ort.“ Sie haben eine besondere Beziehung dazu. Und wenn ein Denkmal von den Nachbarn geliebt wird, ist es mit Sicherheit bestmöglich geschützt. (opm)
Λίνα Μενδώνη από τα Ιωάννινα: «Η χειροτεχνία είναι επάγγελμα, δημιουργική απασχόληση και μέσο οικονομικής αυτοτέλειας»
Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη συμμετείχε στις εργασίες της Ημερίδας «Η Αναπτυξιακή Δυναμική της Ελληνικής Χειροτεχνίας: Παρελθόν, Παρόν και Μέλλον», που πραγματοποιήθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων, στο πλαίσιο του έργου του Υπουργείου Πολιτισμού «Δράσεις προετοιμασίας εφαρμογής Πρότυπης Στρατηγικής Ανασύστασης, Ανάπτυξης και Επαναπροσδιορισμού της Ελληνικής Χειροτεχνίας», σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Στην ομιλία της, η Υπουργός ανέφερε: «Στις προγραμματικές δηλώσεις του 2019 είχαμε δεσμευθεί ότι θα ενισχύσουμε και θα ενδυναμώσουμε την ανάδειξη της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς, τόσο θεσμικά, αλλά και σε στενή συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες αποτελούν τους φυσικούς φορείς προστασίας και ανάδειξής της. Η άυλη κληρονομιά δεν είναι μια αφηρημένη έννοια. Συμπυκνώνει ταυτότητα, παραδόσεις, αξίες και βιώματα που συνθέτουν την πολιτισμική μας ταυτότητα. Από το 2019, ενισχύουμε σταθερά τον Εθνικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς και επιδιώκουμε μεθοδικά και συστηματικά εγγραφές στον Παγκόσμιο Κατάλογο της UNESCO. Το 2022, θεσμοθετήσαμε νέο ενισχυμένο πλαίσιο. Δημιουργήσαμε το Κεντρικό Συμβούλιο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, αντίστοιχο του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, προκειμένου η άυλη κληρονομιά να αποκτήσει τη θεσμική θωράκιση, που απαιτείται. Μέσα από αυτή τη διαδρομή, οδηγηθήκαμε στη χειροτεχνία, καθώς συνδέεται άμεσα με την άυλη παράδοσή μας. Δεν αντιμετωπίζουμε τη χειροτεχνία ως μουσειακό είδος, ως κατάλοιπο των παραδόσεών μας, αλλά ως ζωντανή δημιουργική δύναμη, ικανή να ενισχύσει τις τοπικές κοινωνίες και να αποτελέσει αναπτυξιακό μοχλό. Η τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη δεν έρχονται να ανταγωνιστούν τις παραδοσιακές τέχνες. Μπορούν να λειτουργήσουν ως εργαλεία ενίσχυσής τους και έτσι πρέπει να τις χρησιμοποιήσουμε.
Η συνεργασία μας με τα τρία ακαδημαϊκά ιδρύματα -τα Πανεπιστήμια Θεσσαλίας, Δυτικής Αττικής και Δυτικής Μακεδονίας- υπήρξε καθοριστική για τη δημιουργία του πιλοτικού προγράμματος, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης. Σήμερα, δεν αρκεί κάποιος να είναι μόνο άριστος τεχνίτης, αλλά εμπειρικός. Απαιτείται και η επιστημονική γνώση. Η πανεπιστημιακή συμμετοχή δίνει στις παραδοσιακές τέχνες κύρος, τεκμηρίωση και διάρκεια.
Η ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών συμβάλλει στην αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος, που βιώνει έντονα η Ήπειρος. Νέοι άνθρωποι –γυναίκες και άνδρες– μπορούν να μείνουν στον τόπο τους, να δημιουργήσουν τις οικογένειές τους και να στηριχθούν αξιοπρεπώς από την τέχνη τους. Η χειροτεχνία είναι επάγγελμα, δημιουργική απασχόληση και ταυτόχρονα μέσο οικονομικής αυτοτέλειας.
Για να προχωρήσει η προσπάθεια χρειάζεται συνεργασία. Το Υπουργείο Πολιτισμού ξεπέρασε πολλές φορές τα όρια των αρμοδιοτήτων του για να στηρίξει το πρόγραμμα. Με τις Περιφέρειες είμαι βέβαιη ότι θα βρούμε τον δρόμο, ώστε να διασφαλίσουμε τη συνέχειά του. Με την ολοκλήρωση της πιλοτικής φάσης, πρέπει να ενσωματώσουμε την εμπειρία στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την Ανασύσταση και Ανάπτυξη της Ελληνικής Χειροτεχνίας, το οποίο να θέσουμε σε διαβούλευση και να προχωρήσουμε, με διυπουργική συνεργασία, στη θεσμοθέτηση της επόμενης φάσης. Θέλουμε να προχωρήσει το πρόγραμμα, έχουμε τη βούληση και πρέπει να βρούμε τον τρόπο να δώσουμε στους χειροτέχνες τα εργαλεία που χρειάζονται».
Κατά τη διάρκεια της Ημερίδας παρουσιάστηκαν το Στρατηγικό Σχέδιο για την Ανασύσταση και Ανάπτυξη της Ελληνικής Χειροτεχνίας, το Πιλοτικό Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα των Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ. των τριών Πανεπιστημίων για την ανάπτυξη δεξιοτήτων σχετικών με τη χειροτεχνία, καθώς και η διαχρονική αναπτυξιακή δυναμική της χειροτεχνίας και ο ρόλος της στη σύγχρονη δημιουργική οικονομία.
Στην ημερίδα παραβρέθηκαν ο Πρωτοσύγκελος της Μητροπόλεως Ιωαννίνων π. Θωμάς Ανδρέου, ως εκπρόσωπος του Μητροπολίτη, ο Περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέξανδρος Καχριμάνης, η Δήμαρχος Μετσόβου Μαρία–Χριστίνα Αβέρωφ, ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού Δήμου Ιωαννιτών Μηνάς Πασχόπουλος, ο Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ξενοφών Μπήτσικας, η Έλενα Αβέρωφ, αντιπρόεδρος του Ιδρύματος ΕΓΝΑΤΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ και πρώην Πρόεδρος του World Crafts Council, η Μαρία Αναξαγόρα, προϊσταμένη της Υπηρεσίας Κυπριακής Χειροτεχνίας του Υφυπουργείου Πολιτισμού της Κύπρου, η Νέλλη Τζιμογιάννη, ειδική Γραμματέας του Δ.Σ. του Μεκείου Οικοτροφείου Ιωαννίνων, πανεπιστημιακοί, εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενοι.
Στη συνέχεια, η Λίνα Μενδώνη επισκέφθηκε τη Δομή Κατάρτισης Υφαντικής, που φιλοξενείται στο Μέκειο Οικοτροφείο Ιωαννίνων, όπου συνομίλησε με εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους, είδε τα έργα τους και ενημερώθηκε για την πορεία των μαθημάτων και των εργαστηρίων. Ξεχωριστή στιγμή ήταν η αναπαράσταση του μύθου της Αράχνης από τους μαθητές της Γ‘ Δημοτικού του Αρσακείου Σχολείου Ιωαννίνων.
Ολοκληρώνεται το Τζαμί της Καλούτσιανης
Η Λίνα Μενδώνη, συνοδευόμενη από τον Περιφερειάρχη Ηπείρου Αλέξανδρο Καχριμάνη, επισκέφθηκε και το εργοτάξιο στο Τζαμί της Καλούτσιανης. Το έργο, προϋπολογισμού 2.200.000 ευρώ, υλοποιείται από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης. Περιλαμβάνει την αποκατάσταση του μνημείου στην αρχική του μορφή, καθώς και τη συντήρηση των τοιχογραφιών, των ξύλινων και των γύψινων στοιχείων.
Όπως δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού: «Εδώ και πολλά χρόνια, η συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού με την Περιφέρεια Ηπείρου, και προσωπικά με τον Περιφερειάρχη, είναι εξαιρετική και αποδίδει απτά αποτελέσματα. Πολλά μνημεία, σε όλη την Ήπειρο, έχουν αποκατασταθεί, αποκαθίστανται και αποδίδονται στην τοπική κοινωνία χάρη στην ανάπτυξη συνεργειών ανάμεσα στην Περιφέρεια και το Υπουργείο Πολιτισμού. Η εξέλιξη του έργου αποκατάστασης στο Τζαμί της Καλούτσιανης είναι εντυπωσιακή. Το έργο ολοκληρώνεται εμπρόθεσμα, σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα, που έχει θέσει το χρηματοδοτικό πρόγραμμα του ΤΑΑ, και ολοκληρώνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Σήμερα, βλέπουμε το μνημείο σχεδόν ολοκληρωμένο. Το έργο ολοκληρώνεται και αποδίδεται στην τοπική κοινωνία. Αυτό που θέλω να πω, και ισχύει για όλα τα έργα που γίνονται μέσα στον αστικό ιστό των πόλεων, είναι ότι η ίδια η γειτονιά, η πόλη, οι δημότες -οι οποίοι συχνά ταλαιπωρούνται, όταν από ένα μνημείο της γειτονιάς τους δεν είναι στην καλύτερη δυνατή κατάσταση διατήρησης- έχουν το δικαίωμα να το απολαύσουν αποκατεστημένο. Η περιοχή αποκτά αυτομάτως προστιθέμενη αξία. Και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, γιατί η επιμονή των κατοίκων στην αποκατάσταση του συγκεκριμένου μνημείου δείχνει ότι το αγαπούν, ότι έχουν μια ιδιαίτερη σχέση μαζί. Και όταν ένα μνημείο το αγαπούν οι γείτονες, είναι βέβαιο ότι προστατεύεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο».