Das Kulturministerium fährt mit der Charakterisierung des Bahnhofs Karya in Fthiotida als historische Stätte fort und folgt dabei der positiven Stellungnahme des Zentralrats für moderne Denkmäler.
Aktuell – Der Bahnhof Karya, als Ort wichtiger historischer Ereignisse, ist ein Denkmal für die Grausamkeiten und Gräueltaten des Nationalsozialismus und ein integraler Bestandteil des kollektiven historischen Gedächtnisses, nicht nur der Griechen, sondern auch der Weltgemeinschaft. Das Projekt diente dem Versorgungsbedarf der Nazis, die ihre Bemühungen zum Transport von Rohstoffen und Streitkräften intensiviert hatten. Die unterernährten und erschöpften Arbeiter wurden gezwungen, unter gewaltsamen Bedingungen mit den Händen Steine zu brechen und Wagen zu beladen. Viele starben entweder an Erschöpfung oder durch Hinrichtungen. Nach Abschluss der Arbeiten wurde die Baustelle aufgegeben. Die Holzbaracken wurden von Rebellen entfernt; heute sind nur noch ein Steingebäude und ein Brunnen erhalten.
Kulturministerin Lina Mendoni erklärte: „Karya ist ein Ort der Zwangsarbeit und ein Zeugnis des Holocaust in Griechenland. Es ist einer der Orte, an denen die Nazis die Politik der „Vernichtung der Juden durch Zwangsarbeit“ umsetzten. Die Arbeiter mussten unter unmenschlichen Bedingungen einen Einschnitt in einen Berghang für eine Eisenbahnlinie graben, wobei viele dabei starben. 300 bis 500 Juden aus Thessaloniki arbeiteten auf der Baustelle. Die wenigen Überlebenden kehrten im August 1943 in die Stadt zurück und nahmen den Weg nach Auschwitz. Für die Ausweisung des Bahnhofs Karya als historische Stätte wurden Erkenntnisse aus einem internationalen Forschungsprogramm herangezogen, das die tragische Geschichte der nationalsozialistischen Zwangsarbeit in Griechenland beleuchtet. Mit dieser Entscheidung sowie mit der Unterstützung der vor einem Jahr in Athen und Berlin organisierten gemeinsamen Ausstellung zur Zwangsarbeit griechischer Juden während der deutschen Besatzung würdigt das Kulturministerium die Ereignisse in Karya und würdigt die Opfer der nationalsozialistischen Zwangsarbeit in Griechenland. Der überlebende Ressler Das Fotoarchiv stellt eine seltene Dokumentation des Verbrechens dar, während der Felseinschnitt selbst ein zeitloses Zeugnis der von den Nazis in Karya praktizierten „Vernichtung durch Arbeit“ darstellt. Der Bahnhof von Karya stellt einen Schritt zur historischen Aufarbeitung und Bewahrung der kollektiven Erinnerung an den Holocaust in Griechenland dar. Ziel des Kulturministeriums ist es, die notwendigen Studien für die Restaurierung des Bahnhofs und seine Wiederverwendung als Ausstellungsraum durchzuführen, der die Erinnerung an die Opfer des Hasses und der Gräueltaten der Nazis bewahrt und hervorhebt.
Der Dienst für moderne Denkmäler und technische Werke Thessaliens und Mittelgriechenlands hat im Rahmen seines Auftrags zur Dokumentation und zum Schutz moderner Kulturgüter der Direktion für den Schutz und die Restaurierung moderner und zeitgenössischer Denkmäler eine Dokumentationsakte zur Charakterisierung des Bahnhofs Karya in Fthiotida und des weiteren Gebiets der Baustelle der Organisation Todt als historische Stätte gemäß Artikel 2 und 17 des Gesetzes 4858/2021 übermittelt. Das dokumentarische Material zu den Ereignissen in Karya entstand im Rahmen des Forschungsprojekts „Tödliche Zwangsarbeit in Karya – Deutsche Besatzung und Holocaust in Griechenland“, das von der Universität Osnabrück in Zusammenarbeit mit dem Dokumentationszentrum für NS-Zwangsarbeit und dem Denkmal für die ermordeten Juden Europas durchgeführt wurde. Im Zentrum der Forschung stand das Fotoarchiv des deutschen Ingenieurs Hans Hermann Rössler, das 2002 von Andreas Assael, dem Sohn eines Holocaust-Überlebenden, gerettet wurde. Das Archiv enthält wertvolle Fotografien, die die unmenschlichen Bedingungen der Zwangsarbeit Hunderter griechischer Juden aus dem Ghetto Thessaloniki auf der Baustelle von Karya im Jahr 1943 dokumentieren. Das Forschungsprogramm identifizierte materielle Überreste und andere Spuren der Baustelle sowie die Lebensbedingungen der Zwangsarbeiter. Die vom zuständigen Dienst des Kulturministeriums durchgeführte Autopsie bestätigte den historischen Charakter des Bahnhofsgeländes von Karya.
Karya lag zwar im italienischen Besatzungsgebiet, doch die Deutschen kontrollierten das Eisenbahnnetz vollständig. Die strategische Bedeutung des Punktes war entscheidend, da die Strecke in der Nähe von Lianokladi, einem wichtigen Sortierbahnhof, verlief. 1943 wurden jüdische Männer aus Thessaloniki zur Zwangsarbeit nach Karya in Fthiotida deportiert. Dort wurden sie unter dem Kommando der deutschen Organisation Todt und für militärische Zwecke der Wehrmacht beauftragt, einen 100 Meter langen und 20 Meter tiefen Eisenbahnabschnitt in einem felsigen Berghang zu öffnen, um eine Umgehungsstrecke auf der Strecke Athen-Thessaloniki zu schaffen. (opm)
Τεκμήριο της ναζιστικής καταναγκαστικής εργασίας, στην Ελλάδα
Στον χαρακτηρισμό του χώρου του Σιδηροδρομικού Σταθμού της Καρυάς στη Φθιώτιδα ως ιστορικού τόπου προχωρά το Υπουργείο Πολιτισμού, σε συνέχεια της θετικής γνωμοδότησης του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων.
Ο Σταθμός της Καρυάς, ως τόπος σημαντικών ιστορικών γεγονότων, αποτελεί μνημείο της βαναυσότητας και της θηριωδίας του ναζισμού και είναι αναπόσπαστο μέρος της συλλογικής ιστορικής μνήμης, όχι μόνο για τους Έλληνες, αλλά και για την παγκόσμια κοινότητα. Το έργο εξυπηρετούσε τις ανάγκες ανεφοδιασμού των Ναζί, που είχαν εντείνει τις προσπάθειες μεταφοράς πρώτων υλών και στρατιωτικών δυνάμεων. Οι υποσιτισμένοι και εξουθενωμένοι εργάτες αναγκάζονταν να σπάζουν πέτρες με τα χέρια και να φορτώνουν βαγονάκια υπό βίαιες συνθήκες. Πολλοί πέθαναν είτε από εξάντληση είτε από εκτελέσεις. Μετά την ολοκλήρωση των έργων, το εργοτάξιο εγκαταλείφθηκε. Οι ξύλινοι στρατώνες αφαιρέθηκαν από αντάρτες, και σήμερα σώζεται μόνο ένα πέτρινο κτήριο και ένα πηγάδι.
Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε: «Η Καρυά αποτελεί τόπο καταναγκαστικής εργασίας και μαρτυρία του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα. Είναι ένα από τα μέρη όπου, οι Ναζί εφάρμοσαν την πολιτική της „εξόντωσης Εβραίων μέσω της καταναγκαστικής εργασίας“. Οι εργάτες έπρεπε να ανοίξουν μια τομή στην πλαγιά ενός βουνού για μια σιδηροδρομική γραμμή, κάτω από απάνθρωπες συνθήκες, ενώ πολλοί πέθαναν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής. Στο εργοτάξιο εργάστηκαν 300 ως 500 Εβραίοι από τη Θεσσαλονίκη. Οι ελάχιστοι επιζώντες με την επιστροφή τους στην πόλη τον Αύγουστο του 1943, πήραν τον δρόμο για το Άουσβιτς. Για τον χαρακτηρισμό του Σιδηροδρομικού Σταθμού της Καρυάς ως ιστορικού τόπου, χρησιμοποιήθηκαν τα τεκμήρια από διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα που φωτίζουν την τραγική ιστορία της ναζιστικής καταναγκαστικής εργασίας στην Ελλάδα. Το Υπουργείο Πολιτισμού με την απόφαση αυτή, όπως και με την υποστήριξη της κοινής έκθεσης που διοργανώθηκε σε Αθήνα και Βερολίνο, πριν από έναν χρόνο, αφιερωμένη στην καταναγκαστική εργασία των Ελλήνων Εβραίων κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, αναγνωρίζει τα γεγονότα στην Καρυά και αποτίει φόρο τιμής στα θύματα της ναζιστικής καταναγκαστικής εργασίας στην Ελλάδα. Το διασωθέν φωτογραφικό αρχείο Ρέσλερ αποτελεί σπάνια τεκμηρίωση του εγκλήματος, ενώ η ίδια η βραχώδης τομή αποτελεί διαχρονική μαρτυρία της „εξόντωσης μέσω εργασίας“ που εφάρμοσαν οι Ναζί στην Καρυά. Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός της Καρυάς συνιστά ένα βήμα προς την ιστορική δικαίωση και τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα. Στόχος του Υπουργείου Πολιτισμού είναι η εκπόνηση των αναγκαίων μελετών για την αποκατάσταση του Σιδηροδρομικού Σταθμού και την επανάχρησή του ως εκθεσιακό χώρο που να συντηρεί και να αναδεικνύει τη μνήμη αυτών που υπήρξαν θύματα του μίσους και της θηριωδίας των Ναζί».
Η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας και Κεντρικής Στερεάς Ελλάδας, στο πλαίσιο της αποστολής της για την τεκμηρίωση και προστασία των νεότερων πολιτιστικών αγαθών, προώθησε στη Διεύθυνση Προστασίας και Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων φάκελο τεκμηρίωσης για τον χαρακτηρισμό του Σιδηροδρομικού Σταθμού Καρυάς Φθιώτιδας και της ευρύτερης περιοχής του εργοταξίου της Οργάνωσης Todt ως ιστορικού τόπου, σύμφωνα με τα άρθρα 2 και 17 του Ν. 4858/2021.Το υλικό τεκμηρίωσης των γεγονότων στην Καρυά προέκυψε από το ερευνητικό πρόγραμμα «Θανάσιμη Καταναγκαστική Εργασία στην Καρυά – Γερμανική Κατοχή και το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα», το οποίο εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Όσναμπρικ σε συνεργασία με το Κέντρο Τεκμηρίωσης Ναζιστικής Καταναγκαστικής Εργασίας και το Ίδρυμα Μνήμης για τους Δολοφονηθέντες Εβραίους της Ευρώπης. Στο επίκεντρο της έρευνας βρέθηκε το φωτογραφικό αρχείο του Γερμανού μηχανικού Χανς Χέρμαν Ρέσλερ, το οποίο διασώθηκε το 2002 από τον Ανδρέα Ασσαέλ, γιο επιζώντα του Ολοκαυτώματος. Το αρχείο περιλαμβάνει πολύτιμες φωτογραφίες που τεκμηριώνουν τις απάνθρωπες συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας εκατοντάδων Ελλήνων Εβραίων από το γκέτο της Θεσσαλονίκης στο εργοτάξιο της Καρυάς το 1943. Το ερευνητικό πρόγραμμα εντόπισε υλικά κατάλοιπα και άλλα ίχνη του εργοταξίου και των συνθηκών διαβίωσης των Εβραίων που χρησιμοποιήθηκαν στα καταναγκαστικά έργα. Στην αυτοψία που πραγματοποίησε η αρμόδια Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού επιβεβαίωσε τον ιστορικό χαρακτήρα της περιοχής του Σιδηροδρομικού Σταθμού Καρυάς.
Η Καρυά βρισκόταν στην περιοχή της ιταλικής κατοχής, αλλά οι Γερμανοί είχαν πλήρη έλεγχο του σιδηροδρομικού δικτύου. Η στρατηγική σημασία του σημείου ήταν καθοριστική, καθώς εκεί η γραμμή περνούσε κοντά στο Λιανοκλάδι, σημαντικό σταθμό διαλογής. Το 1943, Εβραίοι άνδρες από τη Θεσσαλονίκη οδηγήθηκαν στην Καρυά Φθιώτιδας για καταναγκαστική εργασία. Εκεί, υπό τη διοίκηση της γερμανικής Οργάνωσης Todt, και με σκοπό την εξυπηρέτηση των στρατιωτικών αναγκών της Βέρμαχτ, κλήθηκαν να διανοίξουν μια σιδηροδρομική τομή μήκους 100 και βάθους 20 μέτρων σε βραχώδη βουνοπλαγιά, ώστε να δημιουργηθεί παρακαμπτήρια γραμμή στη διαδρομή Αθήνα–Θεσσαλονίκη.
