Kulturministerin Lina Mendoni weihte das Projekt zur Aufwertung des Umfelds des Aphaia-Tempels auf Ägina ein. Das Projekt, das mit Mitteln aus dem Wiederaufbau- und Resilienzfonds finanziert wird und 1,5 Millionen Euro kostet, wurde vom Kulturministerium und der Direktion für die Restaurierung antiker Denkmäler in Zusammenarbeit mit der Ephorie für Altertümer von Piräus und den Inseln umgesetzt.
Aktuell – Zu den Arbeiten an der archäologischen Stätte, die jährlich 100.000 Besucher empfängt, gehören die Beleuchtung des Tempels, um seine Pracht während der Nachtstunden hervorzuheben – die Planung und Umsetzung des Projekts erfolgte durch Eleftheria Deko und ihre Mitarbeiter –, die Installation einer Feuerlösch- und Brandschutzanlage, eines Aufzugs für Behinderte, die Umgestaltung des Eingangs und der Bau eines neuen Wachhauses, die Anlage von Fußwegen sowie Halte- und Aussichtspunkten, die Sanierung der Sanitäranlagen und schließlich der Bau eines Zauns.
Der Aphaia-Tempel ist nach diesen Maßnahmen vor den Auswirkungen der Klimakrise geschützt, besser sichtbar und für alle zugänglich. Parallel dazu werden in diesem Zeitraum das Projekt zum Neubau des Lagers für die architektonischen Elemente sowie die Installation des elektronischen Ticketsystems und des digitalen Führers – Projekte der Organisation für die Verwaltung und Entwicklung von Kulturgütern (ODAP) – umgesetzt und abgeschlossen.
Die Kulturministerin hob in ihrer Rede unter anderem Folgendes hervor: „Die Rückgabe eines Denkmals an die lokale Gemeinde ist für die Mitarbeiter des Kulturministeriums stets ein Freudentag. Nicht nur, weil das Denkmal dadurch ins Rampenlicht gerückt wird – was die Kernaufgabe des Kulturministeriums ist –, sondern auch, weil der Aphaia-Tempel, den wir aus unseren Schulbüchern kennen, nicht nur ein bedeutendes Bauwerk aus der Blütezeit Äginas ist, sondern auch eng mit der Kultpraxis der Antike und letztlich mit der Philosophie verbunden ist. Mit diesem Projekt werden drei Ziele des Kulturministeriums verfolgt: Erstens unsere oberste Priorität: die Verbesserung der Infrastruktur an archäologischen Stätten und Denkmälern sowie die Umsetzung besucherfreundlicher Maßnahmen. Zweitens die Barrierefreiheit. Diesem Anliegen wird vollumfänglich Rechnung getragen, sodass alle Besucher, auch solche mit Mobilitätseinschränkungen, diesen einzigartigen Ort erleben können. Drittens der Schutz des kulturellen Erbes vor den Folgen des Klimawandels. Der Aphaia-Tempel ist ohnehin in die grundlegende Kooperationsvereinbarung mit dem Ministerium für Klimakrise aufgenommen worden.“ und seit 2022 unter Zivilschutz, gerade wegen seiner Lage. Da es von Kiefern umgeben ist, ist es automatisch gefährdet. Daher wurde eine Reihe von Brandschutz- und Feuerwehrinfrastrukturen mit einem hochmodernen System errichtet, um den Bereich in Kombination mit der notwendigen Entwaldung zu schützen. Gleichzeitig wurde im Rahmen des Projekts auch die Beleuchtung realisiert, ein ständiger Wunsch der Bevölkerung von Ägina. Das Projekt wurde durch die Unterstützung des Wiederaufbau- und Resilienzfonds ermöglicht – ein Finanzinstrument in Höhe von 36 Milliarden Euro, das von Premierminister Kyriakos Mitsotakis persönlich gesichert wurde. Jedes Kulturprojekt beschränkt sich nicht auf die Restaurierung von Denkmälern. Es wirkt sich lohnend und multiplikativ auf die lokale Wirtschaft aus. Die jüngste Studie hat gezeigt, dass die Investition von 1 Euro in ein Kulturprojekt innerhalb von fünf Jahren 3,44 Euro einbringt, also mehr als das Dreifache der getätigten Investition. Es ist äußerst wichtig, dass alle drei Tempel – der Parthenon im Jahr 2020, Sounion im letzten Jahr und Aphaia heute – auf eine wahrhaft beispielhafte Weise beleuchtet werden, aber auch so, dass sie ermöglicht es, miteinander „zu kommunizieren“, genau wie in der Antike.
Der Tempel der Aphaia thront auf einem pinienbewachsenen Hügel im Nordosten von Ägina. Er ist das bedeutendste erhaltene Monument des Heiligtums, das der Göttin Aphaia geweiht war. Er scheint an einem Ort errichtet worden zu sein, an dem bereits seit mykenischer Zeit Kultaktivitäten stattfanden. Pausanias erwähnt den Mythos der Aphaia, der sie mit der kretischen Göttin Britomarti-Diktynn gleichsetzt – eine Ansicht, die von Forschern geteilt wird. Der Tempel wurde um 500–490 v. Chr. erbaut und ist eines der schönsten Beispiele des dorischen Stils in Griechenland, ein Meilenstein der altgriechischen Architektur, der den Übergang von der archaischen zur klassischen Periode markiert. Der dorische Peripteraltempel besitzt eine Säulenhalle mit zwölf Säulen an den Längsseiten und sechs an den Schmalseiten. Die Skulpturen der Giebel und Dachvorsprünge sind aus parischem Marmor gefertigt und bemalt. Das Thema beider Giebel sind die mythischen Feldzüge um Troja, in denen sich die Helden der Ägine auszeichneten. Athene ist in beiden Darstellungen präsent und bildet das Zentrum jedes Giebels. Der westliche Giebel spiegelt die Ästhetik des 6. Jahrhunderts v. Chr. wider, während der östliche Giebel mit seiner dynamischeren Figurendarstellung und dem Verzicht auf Stilisierung auf den Beginn des 5. Jahrhunderts v. Chr. verweist.
An der Einweihungszeremonie nahmen der Bürgermeister von Ägina, Yiannis Zorbas, der Leiter der Direktion für die Restaurierung antiker Denkmäler, Themis Vlachoulis, die Leiterin der Ephorie für Altertümer von Piräus und den Inseln, Anna Karapanagiotou, der stellvertretende Leiter der Studienabteilung der Direktion für die Restaurierung antiker Denkmäler, Michalis Lefantzis, Eleftheria Deko, Beamte des Kulturministeriums und eine Vielzahl von Äginetanern teil. (opm)
Λίνα Μενδώνη: Στον Ναό της Αφαίας, υπηρετούνται τρεις βασικές πολιτικές του ΥΠΠΟ, αναβάθμιση υποδομών, προσβασιμότητα και προστασία από την κλιματική κρίση
Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη τέλεσε τα εγκαίνια του έργου αναβάθμισης περιβάλλοντος χώρου, φωτισμού και ανάδειξης του ναού της Αφαίας, στην Αίγινα.
Το έργο, ύψους 1.500.000 ευρώ, με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, υλοποιήθηκε από το ΥΠΠΟ και την Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων, με την αρωγή της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων.
Οι εργασίες στον αρχαιολογικό χώρο, ο οποίος, ετησίως, υποδέχεται 100.000 επισκέπτες, περιλαμβάνουν τον φωτισμό του ναού, αναδεικνύοντας το μεγαλείο του, κατά τις νυχτερινές ώρες- η μελέτη και η υλοποίηση του έργου πραγματοποιήθηκε από την Ελευθερία Ντεκώ και τους συνεργάτες της- την εγκατάσταση συστήματος πυρόσβεσης και πυροπροστασίας, του αναβατορίου για ΑμεΑ, την αναδιαμόρφωση της εισόδου και κατασκευή νέου φυλακίου, την διαμόρφωση μονοπατιών περιήγησης και θέσεων στάσης και θέασης, την ανακατασκευή των χώρων υγιεινής, τέλος την κατασκευή περίφραξης.
Ο ναός της Αφαίας, μετά από αυτές τις παρεμβάσεις είναι θωρακισμένος από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, καθίσταται πιο ευανάγνωστος για το κοινό, και προσβάσιμος σε όλους. Παράλληλα, αυτή την περίοδο υλοποιείται και ολοκληρώνεται το έργο της αντικατάστασης του υφιστάμενου στεγάστρου φύλαξης των αρχιτεκτονικών μελών, όπως και η εγκατάσταση του ηλεκτρονικού εισιτηρίου και του ψηφιακού οδηγού, έργα που υλοποιεί ο Οργανισμός Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων (ΟΔΑΠ).
H Υπουργός Πολιτισμού στην ομιλία της, μεταξύ άλλων επεσήμανε τα εξής: «Η απόδοση ενός μνημείου στην τοπική κοινωνία είναι πάντοτε μέρα χαράς για την οικογένεια του Υπουργείου Πολιτισμού, όχι μόνο γιατί αναδεικνύεται το μνημείο -που είναι και η κατεξοχήν δουλειά του ΥΠΠΟ- αλλά και γιατί ο ναός της Αφαίας, που γνωρίζουμε από τα σχολικά μας εγχειρίδια, δεν είναι απλώς ένα πολύ σημαντικό αρχιτεκτόνημα, κατά την περίοδο της μεγάλης ακμής της Αίγινας, αλλά και επειδή συνδέεται με την αντιμετώπιση της λατρείας κατά την αρχαιότητα, και εν τέλει τη φιλοσοφία. Με το συγκεκριμένο έργο υπηρετούνται τρεις πολιτικές του ΥΠΠΟ: Η βασική μας προτεραιότητα: Αναβάθμιση των υποδομών στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μνημεία, εφαρμόζοντας πολιτικές που εξυπηρετούν τους επισκέπτες. Δεύτερον, η προσβασιμότητα. Το αίτημα αυτό ικανοποιείται πλήρως, ώστε όλοι οι επισκέπτες και με κινητικά προβλήματα, μπορούν να βιώνουν την επίσκεψη σε αυτόν το μοναδικό χώρο. Τρίτον, η πρόληψη των συνεπειών στην πολιτιστική κληρονομιά, από τα ισχυρά φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής. Ο ναός της Αφαίας έχει, ούτως ή άλλως, ενταχθεί στο βασικό μνημόνιο συνεργασίας που έχουμε υπογράψει με το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας από το 2022, ακριβώς λόγω της θέσης του. Επειδή περιβάλλεται από πεύκα, καθίσταται αυτομάτως ευάλωτος. Έτσι, υλοποιήθηκαν μια σειρά από υποδομές, πυροπροστασίας και πυρόσβεσης, με ένα πολύ σύγχρονο σύστημα, ακριβώς για να προστατεύεται ο χώρος, σε συνδυασμό με την αναγκαία αποψίλωση. Συγχρόνως, στα πλαίσια του έργου, υλοποιήθηκε και ο φωτισμός, ένα πάγιο αίτημα των Αιγινητών. Το έργο έγινε πραγματικότητα χάρη στη δυνατότητα που μας έδωσε το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας -ένα χρηματοδοτικό εργαλείο ύψους 36 δισ. ευρώ το οποίο εξασφάλισε προσωπικά ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Κάθε έργο πολιτισμού, δεν περιορίζεται μόνο στην αποκατάσταση των μνημείων. Λειτουργεί ανταποδοτικά και πολλαπλασιαστικά στις τοπικές οικονομίες. Η πιο πρόσφατη μελέτη κατέδειξε ότι η επένδυση 1 ευρώ σε έργο πολιτισμού ανταποδίδει 3,44 ευρώ στην πενταετία, υπερτριπλασιάζοντας την επένδυση που γίνεται. Είναι πάρα πολύ σημαντικό ότι και οι τρεις ναοί, ο Παρθενώνας, το 2020, το Σούνιο πέρυσι και σήμερα η Αφαία, φωτίζονται με έναν τρόπο πραγματικά υποδειγματικό αλλά και με έναν τρόπο που καθιστά εφικτό την „συνομιλία“ μεταξύ τους, ακριβώς όπως στην αρχαιότητα».
Ο ναός της Αφαίας δεσπόζει στην κορυφή πευκόφυτου λόφου, στο βορειοανατολικό μέρος, της Αίγινας. Είναι το σπουδαιότερο μνημείο που σώζεται από το ιερό, το οποίο ήταν αφιερωμένο στη θεότητα Αφαία. Φαίνεται ότι είχε ιδρυθεί σε χώρο όπου υπήρχε ήδη λατρευτική δραστηριότητα, από τη μυκηναϊκή εποχή. Ο Παυσανίας αναφέρει το μύθο για την Αφαία που την ταυτίζει με την κρητική θεά Βριτόμαρτι-Δίκτυννα, άποψη που γίνεται αποδεκτή από τους ερευνητές. Ο ναός κτίσθηκε γύρω στο 500-490 π.Χ. και αποτελεί ένα από τα ωραιότερα δείγματα δωρικού ρυθμού στην Ελλάδα, ορόσημο για την αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική, σηματοδοτώντας τη μετάβαση από την αρχαϊκή εποχή στην κλασική περίοδο. Ο ναός είναι δωρικός, περίπτερος με κιονοστοιχία 12 κιόνων στις μακρές και 6 στις στενές πλευρές. Τα γλυπτά των αετωμάτων και τα ακρωτήρια της στέγης ήταν από παριανό μάρμαρο και έφεραν χρώματα. Το θέμα και των δύο αετωμάτων είναι οι μυθικές εκστρατείες στην Τροία, στις οποίες διακρίθηκαν Αιγινήτες ήρωες. Παρούσα και στις δύο εκστρατείες είναι η Αθηνά, ως η κεντρική μορφή κάθε αετώματος. Το δυτικό αέτωμα απηχεί την αισθητική του 6ου αι. π.Χ., ενώ το ανατολικό με τη μεγαλύτερη κινητικότητα των μορφών και την απουσία σχηματοποίησης παραπέμπει στις αρχές του 5ου αι. π.Χ.
Στην τελετή των εγκαινίων παρέστησαν ο Δήμαρχος Αίγινας Γιάννης Ζορμπάς, ο Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων Θέμης Βλαχούλης, η Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων, Άννα Καραπαναγιώτου, ο Αναπληρωτής Προϊστάμενος Τμήματος Μελετών της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων, Μιχάλης Λεφαντζής η Ελευθερία Ντεκώ, υπηρεσιακά στελέχη του ΥΠΠΟ και πλήθος Αιγινητών.